کدام ماده برای پر کردن دندان بهتر است؟ آمالگام یا کامپوزیت؟
در این نوشته می خوانید:
موادی که قرار است داخل دهان قرار بگیرند و جایگزین بخشی از ساختار دندان شوند، باید یک دسته ویژگی ها داشته باشند. موادی که در حال حاضر در دندانپزشکی مورد استفاده قرار می گیرند، به این صورت دسته بندی می شوند:
فلزات (شامل طلا و آمالگام)، پرسلن ها (شامل انواع روکش ها)، و کامپوزیت ها. تقریباً اینها تنها موادی هستند که در دندانپزشکی مورد استفاده قرار می گیرند و برای ترمیم یا روکش کردن دندان ها و برای قرار گرفتن روی ایمپلنت ها استفاده می شوند. با توجه به تنوعی که این مواد دارند، پرسشی که به ذهن خطور می کند این است که کدام ماده بهتر است. تصمیم گیری برای انتخاب از بین این مواد به این بستگی دارد که ماده چه ویژگی هایی دارد.
موادی که برای انجام کارهای دندانپزشکی داخل دهان مورد استفاده قرار می گیرد باید این ویژگی ها را داشته باشد:
- باید با بدن انسان سازگاز باشد، به این معنا که بدن انسان نباید به این ماده حساسیت داشته باشد و بتواند به خوبی این ماده را تحمل کند و با دیگر نسوج بدن مانند استخوان ها و لثه ها و حتی خود دندان سازگار باشد و هیچ واکنشی نسبت به این ماده نشان ندهد و آن را رد نکند.
- این مواد باید نه حالت سمی داشته باشند نه سرطان زا باشند.
- باید بتوان به راحتی با این مواد کار کرد و کار کردن با آن برای دندانپزشک دشوار نباشد و بتوان آن را به راحتی شکل داد یا هر اقدام لازم دیگری روی آن انجام داد.
- مقرون به صرفه باشد و خیلی گران نباشد.
- در دسترس باشد و بتوان آن را به راحتی تهیه کرد.
- ویژگی که اخیراً اهمیت آن توسط یک پروفسور ایتالیایی به نام آرکانجلو مورد توجه قرار گرفته است این است که میزان سایش این مواد باید برابر با سایش مینای دندان های طبیعی باشد. زیرا دندان ها در دراز مدت و به مرور زمان با استفاده طبیعی ساییده می شوند و ماده ای که استفاده می شود نیز باید روند و سرعت سایشی برابر با دندان های طبیعی داشته باشد. اگر این مواد محکم تر از دندان های طبیعی باشد، در دراز مدت باعث می شود دندان های روبروی آنها ساییده شوند و دندان هایی که رو یا داخل آنها ترمیم وجود دارد بلند باقی بمانند و این بلند بودن آنها باعث شود یا خود دندان بشکند یا باعث شکستگی دندان های مقابل شود یا موجب شکسته شدن ریشه دندان شود، یا مهم تر از همه اینها، باعث شود عضلات گردن و کمر و پشت درگیر شوند و یک دسته مشکلات پارافانکشنال بوجود بیایند که درد و ناراحتی های زیادی به همراه خواهند داشت.
چه موادی این ویژگی ها را دارند؟
از بین فلزات یک نوع طلا وجود دارد به نام طلای تیپ ۳ که انواع مختلف دارد. پروفسور آرکانجلو در تحقیقات خود یافتند سایش طلای تیپ ۳ به اندازه مینای دندان های طبیعی است. اما آمالگام این ویژگی را ندارد، یعنی از مینای طبیعی دندان ها محکم تر است. وی دریافتند از بین پرسلن ها نیز نوعی پرسلن وجود دارد که سایش آن با سایش مینای دندان برابر است اما اکثر آنها سخت تر از مینای دندان های طبیعی هستند. که در اکثر موارد باعث می شوند به دندان های دیگر آسیب وارد شود و فک بیمار درد بگیرد و مشکلات دیگری بوجود بیایند. حتی در بسیاری از اوقات این افراد دچار غیر قرینگی در بدن خود می شوند و یک سمت بدن آنها نسبت به سمت دیگر کوتاه تر است.
پروفسور آرکانجو بر اساس تحقیقات خود اقدام به ابداع نوعی کامپوزیت به نام کامپوزیت های “بایوفانکشن” کرد. این نوع کامپوزیت یک دسته ویژگی ها دارد که عبارتند از:
- این نوع کامپوزیت تنها کامپوزیتی است که سایش آن دقیقاً برابر با سایش دندان های طبیعی است به این معنا که به راحتی می توان از آنها روی دندان های خلفی استفاده کرد و اگر بیمار به خوبی بهداشت دهان و دندان های خود را رعایت کند می توان انتظار داشت نتایج درمان سال ها به خوبی دوام داشته باشند.
- مزیت دیگر این نوع کامپوزیت این است که قیمت آنها بسیار از ارزان تر از مواد دیگر مانند طلا یا حتی پرسلن است.
- یکی از مزیت های قابل توجه این ماده زیبایی خیره کننده آن است. تحقیقاتی که روی مواد موجود در بازار انجام شده اند نشان داده اند که این مواد حاوی ذرات نانو هستند (کامپوزیت های نانو هیبرید و نانو فیل و چه میکرو هیبرید و میکرو فیل). ثابت شده است، هنگامی که دندانپزشک در حال کار کردن با مواد است و آن را پولیش می کند تا آن را شکل دهد و سطح آن را صیقلی کند، این ذرات نانو آزاد می شوند و برای تنفس بیمار و خود دندانپزشک و افرادی که در آن فضا حضور دارند خطرناک باشد زیرا می تواند وارد جریان خون شود و مشکلات دیگری بوجود بیاورند. پروفسور کارآنجلو در کامپوزیت ابداعی خود ذرات نانو را به صورت خوشه ای به یکدیگر چسبانده اند تا هنگام تراش دادن آنها هیچ مشکلی بوجود نیاید.
- این کامپوزیت تنها مخصوص دندان هایی در یک جای خاص داخل دهان (عقب یا جلوی دهان) نیست بلکه هم از استحکام کافی برای استفاده در عقب دهان برخوردار است، هم آنقدر زیبا هست که بتوان از آن برای دندان های جلوی دهان استفاده کرد.
- از نظر میزان سمی بودن نیز این نوع کامپوزیت ها Bis-GMA ندارد (مونومری که در گذشته برای ساخت کامپوزیت ها زیاد مورد استفاده قرار می گرفت. البته هنوز هم برخی از کمپانی ها به منظور کاهش هزینه های ساخت کامپوزیت های خود از Bis-GMA استفاده می کنند اما علیرغم استفاده ای که هنوز از این مونومر می شود باید اشاره کنیم که باعث بوجود آمدن بیس فنولBPA (Bisphenol A) در خون می شوند. این ترکیب هم سمی است و هم منجر به بروز تغییرات هورمونی و بروز یک دسته مشکلات دیگر می شود). مونومری که در این کامپوزیت استفاده می شود فاقد Bis-GMA است و به راحتی می توان از آن استفاده کرد.
در حال حاضر در مطب ما علاوه بر استفاده از کامپوزیت های دیگر، بیشترین استفاده از این نوع کامپوزیت ها می شود. البته برخی بیماران ترجیح می دهند از کامپوزیت های دیگری استفاده کنند که در مطب ما در صورت تمایل بیمار از آنها استفاده خواهد شد که در سراسر دنیا عملکرد عالی داشته اند از قبیل کامپوزیت renamel میکروفیل ساخت کمپانی Cosmedent.
این نوع کامپوزیت بسیار محدود استفاده می شود زیرا به گونه ای طراحی شده است که زیبایی خیره کننده ای دارد اما اگر به درستی از آنها استفاده و درست کار گذاشته نشود، شکننده خواهد بود، بنابراین تنها در جاهایی از آن می توان استفاده کرد که تحت فشار نیست. این کامپوزیت تنها کامپوزیتی در کل دنیاست که نه نیازی به تجدید پولیش دارد، نه تغییر رنگ خواهد داشت، و می توان گفت تنها عیب آن شکننده بودن آن در شرایط خاص است. به همین دلیل در افرادی که عاداتی مانند دندان قروچه (براکسیسم یا ساییدن و فشردن دندان ها روی یکدیگر) دارند یا دندان های آنها به هر دلیلی تحت فشار است مناسب نیستند. این نوع کامپوزیت برای دندان هایی خوب هستند که تحت فشار و سایش هستند.
البته این کمپانی کامپوزیت زیبایی دیگری نیز تولید می کند که آن نیز توجهات زیادی به خود جلب کرده اند، به نام آرتیستیک ENA HRI که می توان گفت بهترین کامپوزیت زیبایی دنیاست که پروفسور وانینی آن را ابداع کرده است، شخصی که کار طراحی و تولید اکثر کامپوزیت های دنیا را به عهده داشته اند و کمپانی های معتبر دنیا از راهنمایی های ایشان برای تولیدات خود استفاده می کنند.
کمپانی دیگری که کامپوزیت های خوبی تولید می کند کمپانی کِر Kerr است که کمپانی بسیار معتبری است و در زمینه تولید کامپوزیت سابقه طولانی دارد. کامپوزیت کِر که تولید این کمپانی است نیز سابقه ای طولانی دارد و کامپوزیت بسیار معروف و شناخته شده ای است.
پیش از این، در مطب ما از همه انواع کامپوزیت ها استفاده می شد اما در حال حاضر با ورود کامپوزیت جدید تعداد این گزینه ها را محدود کرده ایم و بیشتر سعی می کنیم از کامپوزیت بایو فانکشن تنها در محل هایی که تحت سایش هستند، مانند سطح کامی دندان های قدامی و خلفی دهان استفاده کنیم. در محل هایی که تحت سایش نیستند از کامپوزیت های زیبایی دیگر استفاده می کنند که تنها مزیت آنها زیبا بودن آنها است.
ما در مطب خود برای انتخاب کامپوزیتی که استفاده می کنیم وسواس خاصی به خرج می دهیم و آنها را از فیلترهای متعددی عبور می دهیم و در حال حاضر تعداد انگشت شماری برند کامپوزیت کار می کنیم و هرگز به هزینه آنها توجه نمی کنیم و تنها نکته ای که مد نظر قرار می دهیم کیفیت و زیبایی و نکات مهمی هستند که در بالا به آنها اشاره شد.
در مطب راجع به گزینه های مختلف برای شما توضیح داده خواهد شد و کامپوزیتی انتخاب خواهد شد که هم برای شرایط بیمار مناسب باشد، البته بر خلاف مطب های دیگر، قیمت های این گزینه ها هیچ تفاوتی با یکدیگر ندارد، زیرا ما معتقد هستیم که مواد مصرفی هیچ تأثیری روی نتیجه ندارند، بلکه دقتی که دندانپزشک صرف انجام کار می کند و نیز تجربه و علم ایشان می تواند بیشترین تأثیر را داشته باشند. پس از ارائه توضیحات کامل در رابطه با کامپوزیت ها، این خود بیمار است که باید تصمیم بگیرد می خواهد چه نوع کامپوزیتی برای او استفاده شود.
البته دکتر کامپوزیت به شخصه برای دندان های خلفی همیشه روی کامپوزیت های بایو فانکشن تأکید دارند و گزینه های دیگر مانند آمالگام را انتخاب نمی کنند. وی حتی روکش های جدید خود را با این نوع کامپوزیت تولید می کند که سایش آن برابر با دندان های طبیعی است و به بیمار گفته می شود که نتیجه کار بسیار طبیعی و راحت خواهد بود و درمانی با نتیجه ماندگار خواهند داشت.
برای دندان های هر قسمت دهان چه گزینه ای باید انتخاب شود؟
برای دندان های خلفی بایوفانکشن و یا پوینت۴ بایوفانکشن بخاطر ساختار خاص و منحصر بفرد و پوینت۴ بخاطر اینکه امتحان خود را پس داده و یکی از بهترین های دنیاست.
برای دندانهای قدامی کامپوزیت ENA HRI چون کامل ترین رنگها را دارد و در دنیا تقریبا بین کلینیسین های درجه یک، اولین انتخاب است. گزینه بعدی پوینت ۴ است چون امتحان خود را پس داده است و هم دارای دوام خوب و هم زیبایی و رنگ بسیار بسیار طبیعی که می دهد و یا Cosmedent بدون شک تنها کامپوزیت دنیا است که تقریبا بیشترین میزان ماندگاری پولیش را دارد و نمایی شبیه به پرسلن ایجاد میکند که گاها حتی تشخیص این کامپوزیت از دندان طبیعی و یا پرسلن، برای دندانپزشک ها هم دشوار است. تنها ایراد این کامپوزیت آن است که برای مناطقی از دهان که تحت فشار باشند غیر قابل استفاده است و در نواحی هم که استفاده می کنیم باید بسیار مراقب باشیم که به طرز صحیحی استفاده شود وگرنه لب پر می شود.
اگر ماده ای که برای ترمیم دندان استفاده می شود نرمتر از دندان های طبیعی باشد چطور؟
پاسخ این پرسش بسیار ساده است. این مواد بلافاصله ساییده می شوند و از بین می روند. به همین دلیل دندانپزشکان بیشتر به دنبال موادی هستند که بیشترین شباهت را به دندان های طبیعی داشته باشند، برای نمونه ENA HRI تنها کامپوزیتی است که ضریب شکست نور و انعکاس نور آن دقیقاً شبیه مینای دندان های طبیعی است. تنها این کامپوزیت چنین ویژگی را دارد.